جشن تیرگان در زمان قدیم یکی از مهمترین جشن ها در سرزمین هاي پارس بوده است، داستان ها و روایات زیادی درباره جشن تیرگان وجوددارد، در ادامه بیشتر با جشن تیرگان در 13 تیر ماه آشنا میشویم.
فرهنگ ایرانی پر است از جشنها و آئین هایي که به مناسبتهای گوناگون ودر فصلهای مختلف سال برگزار می شده است ، انچه که در اغلب این جشنها به چشم میخورد نوعی شادی درونی و نشاط گروهی است.
این نشات، با ذات ایرانیان قرین گشته و باعث شده است که حتی آئین هاي عزاداری نیز از شور و نشاط خالی نباشند.یکی از این آئینها که البته امروزه به بوته فراموشی سپرده شده است جشن تیرگان میباشد که ایرانیان باستان آن را در روز سیزدهم تیر برگزار میکردند. در واقع جشن فرخنده تيرگان آغاز آن از روز تير از ماه تير میباشد و به مدت ۹ روز ادامه دارد.
علت برگزاری جشن تیرگان
جشن تيرگان به همراه نوروز و مهرگان و سده از جمله مهم ترين جشنهای ايرانيان است که در گذشته برای ايرانيان اهميت وافری داشت و اين جشن رابا شکوه و زيبا برگزار میکردند در مورد فلسفه جشن تيرگان دو روايت جالب است روايت اول مربوط به قهرمان ملی ايرانيان آرش است که تقريبا همه ی ما با آن آشنا هستيم.
روایت اول درباره برگزاری جشن تیرگان
ميان ايران و توران سال ها جنگ وستيز بود در نبرد ميان افراسياب و منوچهر شاه ايران ،سپاه ايران شکست سختی میخورد اين واقعه در روز اول تير اتفاق میوفتد ودر گذشته اين روز برای ايرانيان عزای ملی بودو جالب است بدانيد هنوزم ديدار از خانواده هاي عزادار دراين روز ميان زرتشتيان رايج است.
سپاه ايران در مازندران به تنگنا میوفتد سرانجام دو سوی نبرد به سازش در آمدند و برای آنکه مرز دو کشور مشخص شود و ستيز از ميان بر خيزد ،پذيرفتند از مازندران تيری به جانب خاور پرتاب کنند هر جا تير فرو آمد همان جا مرز دو کشور باشد و هيچ يک از دو کشور ازآن فراتر نروند تا دراين گفت و گو بودند فرشته زمين اسفنديارمذ پديدار شد و فرمان داد تير و کمان آوردند.
جشن تیرگان,علت برگزاری جشن تیرگان,13 تیر روز جشن تیرگان
ایرانیان باستان ،جشن تیرگان را در روز سیزدهم تیر برگزار می کردند
آرش در ميان ايرانيان بزرگترين کماندار بودو به نيروی بی مانندش تير را دورتر از همه ی پرتاب می‌کرد. فرشته زمين به آرش گفت تا کمان بردارد و تيری به جانب خاور پرتاب کند.آرش دانست که پهنای کشور ايران به نيروی بازو و پرش تير او بسته است و بايد توش و توان خودرا دراين را بگذارد.
آرش خودرا آماده کرد لخت شد و بدن خود رابه شاه و سپاهيان نمود و گفت ببينيد من تندرستم و گژی در وجودم نيست ولی می‌دانم چون تير را از کمان رها کنم همه ی نيرويم با تير ازبدن بيرون خواهد آمد. آن گاه آرش تير و کمان را برداشت و بر بلندای کوه دماوند بر آمد و به نيروی خداداد تير را رها کرد و خود بی جان بر زمين افتاد«سلام بر روان پاکش».هرمز خدای بزرگ به فرشته باد فرمان داد تا تير را نگهبان باشد و از صدمه نگه دارد.
تير از هکر نست تا نيمروز در آسمان می رفت و از کوه ودر و دشت می گذشت تا درکنار رود جيهون بر تنه درخت گردويی که بزرگ تر ازآن در گيتی نبود ؛نشست .آن جا را مرز ايران و توران جای دادند و هر سال به ياد آن جشن گرفتند. جشن تيرگان در ميان ايرانيان از اين زمان پديدآمد.
روايت دوم درباره علت برگزاری جشن تیرگان
اما روايت دوم که مربوط به فرشته باران يا تيشتر میباشد و نبرد هميشگی ميان نيکی و بدی :««تيشتر فرشته باران است که در ده روز اول ماه به‌صورت جوانی پانزده ساله در می آيد ودر ده روز دوم به‌صورت گاوی نر ودر ده روز سوم به صورت اسب.تيشتر به شكل اسب زيباي سفيد زرين گوشي، با ساز و برگ زرين، به درياي کيهاني فرو رفت.
در آنجا با ديو خشکسالی «اپوش» كه به شكل اسب سياهي بودو با گوش و دم سياه خود ظاهري ترسناك داشت، رو به رو شد. اين دو به مدت سه شبانه روز بايکديگر به نبرد بر خواستند و تيشتر دراين نبرد شکست میخورد به نزد خدای بزرگ آمده و از او ياری و مدد می جويد و به خواست و قدرت پروردگار اين بار بر ابليس خشکسالی پيروز میگردد و آب ها توانستند بي مانع به مزارع و چراگاه ها جاري شوند.
آئین هاي جشن تیرگان
در برگزاری جشن تیرگان آئین هاي مخصوصی اجرا می شده است که از جمله انها میتوان به آب پاشی، فال کوزه و دستبند تیر و باد اشاره کرد.
– آب‌پاشی
یکی از آئین هاي جشن تیرگان آب پاشی بوده است.جشن تیرگان درکنار آب‌ها، همراه با مراسمی وابسته با آب و آب پاشی و آرزوی بارش باران درسال پیش ِرو همراه بوده و هم چون دیگر جشن‌هایي که با آب در پیوند هستند، با نام عمومی «آبریزگان» یا «آب پاشان» یا «سر شوران» یاد شده‌است.
آبریزگان «آب پاشان» یکی از آئین هاي جشن تیرگان بوده است
– فال کوزه
یکیدیگر از مراسم جشن تیرگان مانند تعداد زیادی از جشن‌هاي ایرانی «فال کوزه» «چکُ دولَه» می باشد. روز قبل از جشن تیرگان، دوشیزه‌اي را برمی‌گزینند و کوزه سفالی سبز رنگ دهان گشادی به او میدهند که «دوله» نام دارد، او این ظرف را از آب پاکیزه پر میکند و یک دستمال سبز ابریشمی را بر روی دهانه آن می‌اندازد آنگاه «دوله» را نزد همه ی کسانی که میبرد که آرزویی در دل دارند و می خواهند در مراسم «چک دولَه» شرکت کنند
و آن‌ها جسم کوچکی مانند انگشتری، گوشواره، سنجاق سر، سکه یا مانند این ها در آب دوله می اندازند. سپس دختر دوله رابه زیر درختی همیشه سبز چون سرو یا مورد میبرد ودر آنجا میگذارد. در روز جشن تیرگان و پس از مراسم آبریزان، همه ی کسانی که در دوله جسمی انداخته‌اند و نیت و آرزویی داشتنه‌اند در جایی گرد هم می آیند و دوشیزه، دوله را از زیر درخت به میان جمع می‌آورد.
دراین فال‌گیری بیشتر بانوان شرکت میکنند و سال خوردگان با صدایی بلند به نوبت شعرهایی می خوانند و دختر در پایان هر شعر، دست خودرا درون دوله میبرد و یکی از چیزها را بیرون می‌آورد، به این ترتیب صاحب آن جسم متوجه می شود که شعر خوانده شده مربوط به نیت، خواسته و آرزوی او بوده‌است.
– دستبند تیر و باد
در آغاز جشن بعد از خوردن شیرینی، بندی به نام «تیر و باد» که از ۷ ریسمان به ۷ رنگ متفاوت بافته شده‌است به دست می‌بندند ودر باد روز از تیرماه «۹ روزبعد» این بند را باز کرده ودر جای بلندی مانند پشتبام به باد می‌سپارند تا آرزوها و خواسته هایشان را بعنوان پیام‌رسان به همراه ببرد. اینکار با خواندن شعر زیر انجام میشود: تیر برو باد بیا غم برو شادی بیا محنت برو روزی بیا خوشه مرواری بیا.
و اما تیرگان در کدام شهرها برگزار میشود؟
تیرگان در همه ی شهرها دریک تاریخ برگزار نمیشود. «گاهشماری یکپارچه ي دین هاي ایران»، تاریخ برگزاری جشن تیرگان را دهم تیرماه می داند. «انجمن کوهنوردان ایران» در روز سیزدهم تیرماه تیرگان در دامنه هاي دماوند در شهررینه، لاریجان آمل برپا می کنند.
در فراهان مردم این جشن را در روز آغاز تابستان و بیشتر در ستایش از گندم و بعنوان جشنی برای برداشت گندم برگزار می کنند. در جاهای دیگری مثل مازندران، تیرگان به «تیرماه سیزده شو» مشهور است ودر شب سیزدهم آبان، جشن آن برگزار می شود. در اردهال، مردم تیرگان را در سیزدهم مهر ماه جشن می گیرند. مردم مهدی شهر سنگسر این جشن رابا نام «تیر مو اي سیزده» ودر روز ۲۲ آبان ماه برپا می کنند ودر آن، خوراکی اي به نام «سیزده تامو» می پزند.
ارمنیان اصفهان جشن تیرگان را در روز سیزدهم ژانویه برگزار می کنند. زرتشتیان شهر های تهران، کرج، یزد، میبد، اردکان، کرمان، بم، شیراز، اصفهان، اهواز، منطقه زلف آباد اراک و کشورهایی مثل سوئد، تورنتو و کشور آمریکا نیز تیرگان را جشن می گیرند.
و در آخر عکس های برگزاری جشن تیرگان در رینه آمل
یازدهمین جشن تیرگان دربخش رینه آمل برگزار شد، این جشن همه ی ساله برای دوستاران طبیعت و برپایی دماوند تشکیل می شود.
جشن تیرگان چیست
جشن تیرگان در مازندران
تاریخچه جشن تیرگان
آداب مراسم تیرگان ،عکس های برگزاری جشن تیرگان
جشن تیرگان،روز جشن تیرگان ،13 تیر جشن تیرگان
همه ی چیز درباره جشن تیرگان، 13 تیر ماه + تصاویر جشن تیرگان
